Boom Veiligheids Controle of Visual Tree Assessment. Kortweg BVC of VTA, is een door de Duitse hoogleraar Claus Mattheck ontwikkelde methode om bomen te onderzoeken op eventuele gebreken die kunnen leiden tot breuk. Daarnaast zijn er ook andere methodes die voorkomen: IBA (Integrierte Baum Analyse) en de SIA (Static Integrated Assessment).
Ruim 16 miljoen bomen
In Nederland staan ruim 16 miljoen straat- en laanbomen. Voor deze bomen moet de boomeigenaar voldoen aan de wettelijke zorgplichteisen. Deze komen voort uit de aansprakelijkheidswetgeving (schuldaansprakelijkheid). Dit betekent dat als er schade ontstaat doordat er een tak uit een boom waait of vanwege een omvallende boom, de eigenaar aansprakelijk is voor deze voorzienbare schade. Diegene die schade lijdt, moet aantonen dat de boomeigenaar onvoldoende zorg heeft besteed aan het voorkomen van deze schade. Bovendien laten grotere professionele boomeigenaren, zoals gemeenten, provincies, waterschappen, Rijkswaterstaat, Defensie, Staatsbosbeheer, natuurbeheerorganisaties, landgoedeigenaren en de grotere particuliere terreineigenaren bomen daarom periodiek en op een systematische wijze visueel inspecteren door een deskundige. De boomeigenaar toont met zijn regelmatige controle zijn zorgplicht aan.
Zorgplicht
In de dagelijkse praktijk is er onderscheid tussen:
- Zorgplicht door middel van een Boom Veiligheids controle of Visual Tree Assesment.
- Jaarlijkse controle voor bomen met een verhoogde gevaarzetting.
- Onderzoeksplicht voor bomen met een gebrek om zodoende het risico te minimaliseren.
Hoe vaak moet een boomveiligheidscontrole plaatsvinden?
De frequentie voor een boom veiligheids controle of visual tree assesment bij bomen zonder afwijkingen staat in onderstaande tabel:
| gevaarzetting laag | gevaarzetting hoog | |
| jonge bomen | 1x per 5 jaar | 1x per 3 jaar |
| halfwasbomen | 1x per 3 jaar | jaarlijks |
| volgroeide bomen | 1x per 1-3 jaar | jaarlijks |
De gevaarzetting hangt af van bijvoorbeeld de locatie. Staat de boom langs een drukke verkeersweg? Bij voorzienbare, grote schade of letsel is sprake van verhoogde zorgplicht. Vooral de frequentie van de boomveiligheidscontrole moet dan omhoog. Ook is het raadzaam om bijvoorbeeld bij de verhoogde frequentie de controle steeds in een ander deel van het seizoen te laten plaatsvinden. Als de boom in het blad staat, kan je goed de conditie beoordelen. In de herfst laten veel houtrot veroorzakende zwammen zich zien. Dat is dan ook een indicator dat er iets mis is wat nader onderzoek nodig maakt.
De boomveiligheidscontrole
De VTA of BVC methode stelt gebreken vast, aan de hand van een visuele controle van de boom. Hierbij inventariseert en analyseert de controleur uiterlijke signalen van potentiële (mechanische) zwakte. Bij nader aanvullend onderzoek, dat buiten deze inspectie valt, kan de interne gesteldheid van de boom nog worden gemeten met specialistische apparatuur bijvoorbeeld een tomograaf en penetrometer. Zo kan men zien of de kritische drempel voor aanvaardbaar risico niet overschreden wordt.
Een Boom Veiligheids Controle of Visual Tree assessment bestaat uit drie fasen:
- Een controleur voert een visueel onderzoek uit en inventariseert de uitwendige kenmerken. Hierbij wordt onder andere gelet op de aanwezigheid van vruchtlichamen, op het groeigedrag, op vlekken of breuken van de bast of de stam, op vlekken op de bladeren, oude of nieuwe wonden, enz. Als er geen uitwendige tekens zijn van potentiële problemen, beperkt het onderzoek zich tot deze fase.
- Als er zichtbaar vermoedens zijn van een defect op basis van de geobserveerde symptomen, moet de aan- of afwezigheid hiervan bevestigd worden door middel van een nader onderzoek.
- Indien er een belangrijk defect geconstateerd is, wordt het gelokaliseerd, gekwantificeerd en in kaart gebracht en de nadere maatregelen beschreven tot herstel van het gebrek of uiteindelijk het vellen van de boom.
Bomen worden eens in de drie jaar gecontroleerd. Indien een gebrek is geconstateerd volgt nader onderzoek. De Boomveiligheidscontroleur bepaalt de maatregel en de urgentie bij de boom.
De volgende categorieën komen voort uit de controle:
- Bomen zonder geconstateerd verhoogd risico.
- Risicobomen, na ingreep een boom zonder verhoogd risico.
- Risicoboom, maar na een ingreep een attentieboom.
- Risicoboom, nader onderzoek noodzakelijk.
- Attentieboom, geen verhoogd risico, maar wel jaarlijkse controle noodzakelijk.
- Risicoboom, verhoogd geconstateerd risico, kappen noodzakelijk (een controleur kan dit niet beoordelen en zal voor categorie 4 kiezen).
De termijn voor een vervolgactie is afhankelijk van de urgentieklasse. Deze termijn kan volgens de CROW
Richtlijn Boomveiligheidsregistratie bestaan uit:
- 12 maanden
- 6 maanden
- 3 maanden
- 1 maand
- Acuut
De termijn wordt in de praktijk bepaald door de mate van gevaar. Het gevaar hangt onder meer af van de locatie, de leeftijd en de omvang van de boom en de toestand waarin de boom verkeert.
Beheersmaatregelen
Uit nader onderzoek na de boomveiligheidscontrole komen nadere beheersmaatregelen
- Rooien van de bomen.
- Beheermaatregel uitvoeren, zoals wegnemen van dood hout, stabilisatie van de kroon en het wegnemen van plakoksels.
- Nader onderzoek door een boomonderzoeker (adviseur of inspecteur) laten uitvoeren.
Registratie
Het CROW heeft een richtlijn boomveiligheidsregistratie opgesteld. Dit helpt boomeigenaren te bepalen welke gegevens ze vastgelegd willen hebben van hun bomenbestand. Hierin is enige vrijheid op voorwaarde dat is beargumenteerd welke keuzes men heeft gemaakt. Veel eigenaren registreren hierbij ook de onderhoudskenmerken van bomen. Dit vraagt echter wel meer tijd bij de inventarisatie. Het handboek bomen van het Norminstituut Bomen hanteert een eigen, afwijkende werkwijze voor de registratie van bomen vastgesteld.
BVC examen
Op initiatief van de Nederlandse Vereniging van Boomverzorgende bedrijven (opgegaan in Koninklijke Branchevereniging voor Hoveniers en Groenvoorzieners) en in samenwerking met verzekeringsmaatschappijen en grote boombeheerders heeft Groenkeur daarom het persoonscertificaat Boom Veiligheid Controleur ontwikkeld. Het persoonscertificaat Boom Veiligheid Controleur is vijf jaar geldig. Vóór de vervaldatum dienen BVC’ers het certificaat te verlengen met een hercertificeringsexamen bij examenpunt.nl. Bij een positief resultaat verlengt Groenkeur de geldigheid weer met vijf jaar vanaf de afloopdatum.
Opleiding en examen
Een boomveiligheid controleur voert de inspectie uit volgens de VTA-methode (Visual Tree Assessment) die de stabiliteit en veiligheid van bomen onderzoekt.
De opleiding tot Boom Veiligheid Controleur kunt u volgen bij verschillende opleiders. Tijdens de cursus worden onderstaande onderwerpen besproken:
- Wettelijk kader zorgplicht.
- Beoordelen conditie en vitaliteit.
- Overzicht gebreken en verzwakkingssymptomen.
- Ziektes en aantastingen.
- Wondreacties en houtrot.
- Visuele boomcontrole van conditie, vitaliteit en gebreken.
- Behandeling onderzoeksapparatuur.
- Registratie
Alle Groenkeur-gecertificeerde Boom Veiligheid Controleurs in Nederland worden opgenomen in het Personenregister op de website van Groenkeur. De controleurs zijn in het bezit van een BVC-pas, waarmee zij zich als deskundige kunnen legitimeren.